امروزه بسیاری از سازمان ها و شرکت های ایرانی با روش هایی مشابه اقدام به تبلیغ موقعیت شغلی و استخدام افراد میکنند. بسیاری از تکنیک های مورد استفاده در این زمینه نه تنها باعث جذب نیروی کارامد نمیشوند, بلکه باعث از دست رفتن متقاضیان مستعد میگردند. در نتیجه بسیاری از موقعیت های شغلی حتی با وجود درامد بالا خالی میمانند و یا سازمان در یافتن استعدادهای مورد نیاز خود ناکام میماند. از طرفی دیگر امروزه بسیاری از افراد متخصص در زمینه IT با وجود توانمندیهای بسیار بیکار هستند و از وضعیت بازار کار ایران بسیار ناراضی میباشند.
با توجه به تجربه و فعالیت چندین ساله بنده در این بازار, امروز به نقد برخی از عادات رایج حین استخدام نیروی انسانی میپردازم.
شرایط رایج در کشور
متاسفانه در داخل کشور بسیاری از شرکتها و سازمانها بدون پشتوانه علمی و عملی در حین استخدام افراد از شیوههای یکدیگر الگوبرداری میکنند. در ادامه به بررسی برخی از شروط رایج در حین استخدام افراد میپردازیم.
الزام مدارک تحصیلی از دانشگاه یا مراکز آموزشی معتبر
- تعداد افراد متخصص که بدون داشتن مدرک آکادمیک معتبر در زمینه فناوری اطلاعات فعالیت میکنند بسیار زیاد است. محدود کردن افراد به داشتن مدرک آکادمیک, دایره اشخاص متناسب با شغل مورد نظر را بسیار کوچک میکند. برای مثالی واضح میتوان به افراد فعال در زمینه امنیت سایبری اشاره کرد. بسیاری از متخصصان مجرب امنیت سایبری بدون داشتن مدرکی خاص در ایران فعالیت میکنند و هیچ مرکز آموزشی مناسبی جهت آموزش اصولی این شاخه در ایران وجود ندارد.
- بسیاری از دروس ارائه شده در دانشگاهها صرفا به صورت تئوری میباشند در صورتی که علم تئوریک و مهارت عملی مکمل یکدیگر هستند. به همین علت بسیاری از افراد بدون فراگرفتن علوم عملی مورد نیاز از دانشگاه ها فارغ التحصیل میشوند. در نتیجه داشتن مدرک داشنگاهی بر خلاف کشورهای اروپایی و غربی به معنی داشتن مهارت و تخصص کاربردی و عملی نمیباشد.
- بسیاری از مراکز آموزشی خصوصی بدون طی کردن خطوط آموزشی صحیح نه تنها باعث پیشرفت دانشجو نمیشوند, بلکه باعث گمراه شدن وی از نقشه راه آموزشی صحیح میشوند.
- بسیاری از مراکز آموزشی خصوصی از علوم روز جهان در زمینه آموزش استفاده نمیکنند. با توجه به پیشرفت روز افزون و تغییر مداوم منابع و سیستم های علوم IT, فراگیری مطالب تاریخ گذشته کفایت نمیکند.
- تسلط بر زبان انگلیسی از مهم ترین مهارتهای یک فرد فعال در زمینه IT میباشد. در این رشته درصد منابع انگلیسی زبان با زبان پارسی قابل مقایسه نمیباشد. از طرفی دروس ارائه شده برای فراگیری زبان انگلیسی در دانشگاهها به هیچ وجه کافی نیست.
در نتیجه هیچ مدرکی ضامن تخصص یک فرد نمیباشد و وجود چنین محدودیتی مگر در مواردی خاص ناشی از شناخت ناکافی مدیران شرکت مربوطه از جامعه علمی و بازار کار ایران میباشد. بسیاری از همکاران ما پس از مشاهده چنین شرطی در یک اگهی استخدامی به علت نداشتن مدرک علمی از خواندن ادامه آن صرف نظر میکنند. البته دوره های آموزشی برخی موسسات مانند مجتمع فنی موثر میباشند اما محدود کردن متقاضیان به داشتن چنین مدارکی باعث از دست رفتن متخصصان مجرب بدون مدرک میشود. در نتیجه میتوان نهایتا برای متقاضیان دارای مدارک معتبر امتیاز تشویقی محدود قائل شد.
سابقه کاری طولانی
در زمینه IT تعداد سال های فعالیت یک فرد به هیچ عنوان ضامن مستعد یا بی کفایت بودن وی نیست! تعداد زیادی از جوانان در طی مدتی نسبتا کوتاه به واسطه علاقه و تلاش فراوان در یک زمینه مهارتی بالا کسب میکنند. در نتیجه ممکن است بدون داشتن سابقه کاری طولانی مدت فردی مناسب برای یک موقعیت شغلی باشند. چنین افرادی با توجه به انگیزه یادگیری بالا در مواردی بسیار سریع تر به نسبت یک کهنه کار فعالیت و پیشرفت میکنند. به طور خلاصه ممکن است فرد اول یک مسیر را در هشت سال طی کند و فرد دوم همان مسیر را در دو سال طی کند. همچنین بعضی از افراد با وجود سابقه کاری طولانی علم و تجربه خود را به روز نمیکنند و مسلما هیچ سازمان به دنبال n سال تجربه کاری با سیستمهای منسوخ شده نمیگردد!
از جنبه دیگر به کارگیری نیروی جوان باعث بهبود انگیزه و خلاقیت دیگر کارمندان و سرزندهتر شدن محیط کار میگردد. از این رو در کمپانی های بزرگی نظیر Apple و Google استراتژی های استخدامی اعمال شده در جهت اولویت دهی به استخدام جوانان میباشد.
در نتیجه مدت زمان سابقه کاری الزاما معیار دقیقی برای لایق بودن یا نبودن یک فرد در موقعیت شغلی مورد نظر نیست. گرچه بدون شرط سابقه کاری تعداد متقاضیان بی تجربه نیز افزایش میابد, اما با مصاحبهای صحیح و دقیق میتوان افراد ماهر و تازه کار را به راحتی از یکدیگر تشخیص داد.
استخدام تمام وقت
پیش از تعیین چنین شرطی از خود بپرسید آیا واقعا برای موقعیت شغلی مورد نظر، نیاز به یک متخصص تمام وقت داریم؟ بسیاری از دانشجویان یا قشرهای دیگر امکان فعالیت تمام وقت را ندارند. این شرط باعث حذف شدن جامعه عظیم دانشجویان میگردد. از طرفی در بسیاری از مشاغل مانند متخصص سئو (SEO) نیاز به فردی تمام وقت نیست. در نتیجه مدیر نباید شرط استخدام تمام وقت را بدون توجیه و نیاز واقعی مطرح کند.
تسلط بر مباحث فنی به صورت لیستی
ممکن است یک فرد با وجود تخصص در چندین مبحث مورد نیاز, به علت نداشتن یکی از شرایط استخدامی از ارسال رزومه صرف نظر کند.
مثالا “مدیر سرور لینوکس” آشنا به:
- راه اندازی کامل سرور و سرویس ها
- آشنایی با ساختار هسته لینوکس
- مسلط به Bash
- تسلط بر SELinux
- تسلط بر مجازی سازی KVM
- …
اگر فرد مورد نظر از تمامی شرایط استخدام بجز یک یا دو مورد برخودار باشد, به علت کامل نبودن شرایط خود از آن صرف نظر میکند. بیشترین آسیب چنین شرایطی سخت گیرانه و خشکی در ابتدا به خود سازمان وارد میشود. زیرا عدهای از متخصصان باهوش و با استعداد که روحیات آنان با شغل مورد نظر همخوانی کامل دارد به این نحو از دست میروند. سازمان باید چنین افرادی را جذب نموده و با ارائه آموزش یا منابع مفید, آنها را به کارمندی متناسب با نیازها و روحیات سازمان تبدیل کند.
تسلط بر زبان انگلیسی
تسلط بر زبان انگلیسی از مفیدترین لازمه های مشاغل مرتبط با IT میباشد. زیرا تقریبا اکثر منابع و بهترین آموزش ها در هر زمینه ای به زبان انگلیسی موجود است. همچنین جامعه عظیم متخصصان انگلیسی زبان در انجمن ها و سایت های مختلف پاسخگوی سوالات یکدیگر هستند. در نتیجه ضرورت تسلط به انگلیسی کاملا منطقی و صحیح به نظر میرسد.
مهارت سرچ و خودآموزی
توانایی خوآموزی و جستجو در منابع, سوالات, … از طریق گوگل و دیگر موتورهای جستجوگر از مهمترین قابلیت های یک متخصص IT به حساب می آید. گرچه توانایی استفاده از جستجوهای انگلیسی و پارسی دقیق امروزه امری ضروری میباشد, اما متاسفانه بیشتر سازمان ها در هنگام استخدام این امر مهم را نادیده میگیرند.
تسلط در این امر ضامن خودکفایی علمی فرد و قابلیت مطالعه و بروزرسانی با علوم روز جهان میباشد. مسلما استخدام کارمندانی با قابلیت خودآموزی، علاوه بر کاهش بار سازمان جهت آموزش کارمندان، به خلاقیت جمعی حاکم در سازمان نیز میافزاید.
لزوم تاکید بر مهارتهای نرم و خصوصیات شخصیتی
هرچند در سالهای اخیر شاهد به کارگیری آموزهها و شیوههای روانشناسی سازمانی و همچنین توجه به فرهنگ سازمانی در برخی از شرکتها و سازمانها بودهایم، اما همچنان در ابتدای مسیر هستیم. هرچند روانشناسی سازمانی از تخصص بنده خارج است اما لازم است بر اهمیت فراوان آن در فرایند استخدام نیروی انسانی تاکید کنم. هر مهارت تخصصی قابل آموختن است اما شخصیت افراد به سادگی قابل تغییر و رشد نیست. افرادی که خصوصیات شخصیتی ارزنده داشته و رفتار و روحیات آنها با روحیات و فرهنگ سازمان ما همخوانی دارد همانند جواهر هستند و نباید آنها را از دست داد. فراموش نکنیم هر مهارت سخت و هر تخصصی را میتوان به افراد آموزش داد، اما هیچگاه نمیتوان خصوصیات و قابلیتها و رفتارهایی ریشهای همانند تعهد و مسئولیت پذیری، خلاقیت، کار تیمی، حل مسئله و … را به سادگی در افراد ایجاد کرد یا تغییر داد.